Ba lý do khiến người Mỹ chậm mua ô tô điện

Tốc độ mà người tiêu dùng Mỹ mua xe điện đang không theo dự đoán của một số nhà phân tích. Một số lý do cốt lõi khiến người tiêu dùng phổ thông không muốn từ bỏ xe xăng.

Trong vài năm qua, các nhà phân tích đã coi xe điện là tương lai của ngành vận tải - một loại phương tiện mà người Mỹ sẽ háo hức và nhanh chóng lao vào. Thị trường xe điện thực sự đang mở rộng, nhưng 'cuộc cách mạng' xe điện của Mỹ dường như đang diễn ra chậm hơn nhiều so với dự đoán của một số nhà phân tích và nhà sản xuất ô tô.

Kể từ năm 2016, doanh số bán xe điện ở Mỹ đã tăng trưởng - từ gần 65.000 xe bán ra trong năm 2017 lên hơn 800.000 chiếc vào năm 2022. Dữ liệu từ công ty phân tích ô tô Motor Intelligence cho thấy doanh số bán xe điện đã tăng 51% trong nửa đầu năm 2023, có xu hướng đi lên. Tuy nhiên, mức tăng này vẫn giảm so với con số 71% cùng kì năm ngoái. Và Tesla, hãng dẫn đầu thị trường với hơn một nửa tổng doanh số bán xe điện, mới đây đã báo cáo thu nhập theo quý thấp nhất trong hai năm, khiến giá trị cổ phiếu của công ty giảm 138 tỷ USD.

Một số nhà sản xuất ô tô Mỹ đang đưa ra những quyết định kinh doanh mới dựa trên những tín hiệu này.

VinFast chỉ bán xe cho người Việt?

BYD của Trung Quốc bám sát Tesla trong cuộc đua xe điện

VinFast xuất xe điện sang châu Âu khi EU cân nhắc áp thuế với các hãng Trung Quốc

General Motors - công ty hai năm trước đã công bố mục tiêu loại bỏ dần động cơ đốt trong vào năm 2035 - đang bỏ mục tiêu sản xuất 400.000 ô tô điện vào giữa năm 2024. Họ cũng đã hủy kế hoạch hợp tác với Honda để sản xuất dòng xe điện có giá phải chăng hơn. Tại Ford, các giám đốc điều hành đang trì hoãn hàng tỷ USD đầu tư vào xe điện, với lý do họ chưa cần sản xuất để đáp ứng nhu cầu.

Không phải là người Mỹ không muốn mua xe điện, Elizabeth Krear, phó chủ tịch mảng xe điện của công ty J.D. Power, cho biết.

“Chúng tôi khảo sát hơn 2.000 người mua xe mới để đánh giá mức độ quan tâm của họ đối với xe điện mỗi tháng”, bà nói. "Trong tháng 10, tỷ lệ người mua xe mới có khả năng cân nhắc một chiếc xe điện chạy hoàn toàn bằng pin đã đạt mức cao nhất mọi thời đại là 29,2%. Nghĩa là, cứ ba người mua xe mới thì có gần một người rất có thể sẽ cân nhắc ô tô điện cho lần mua xe tiếp theo."

Tuy nhiên, một số lý do cốt lõi đã làm chậm tiến độ sử dụng xe điện của người tiêu dùng ở Mỹ - những rào cản cần có giải pháp trước khi sức mua của họ có thể tăng vọt như dự báo.

Khả năng chi trả

Đứng đầu trong số những rào cản này là khả năng chi trả. Ngay cả khi giá thành giảm và Mỹ áp dụng các khoản thuế, xe điện vẫn đắt hơn nhiều so với các loại xe đốt trong. Với lãi suất ở Mỹ đang ở mức cao nhất trong hai thập kỷ, mức giá dành cho người mua ô tô trung bình ở quốc gia này là rất cao.

Chúng tôi đã xem xét giá xe điện ở Mỹ trong 13 năm và tính theo đồng USD được điều chỉnh theo lạm phát, giá trung bình của một chiếc xe điện đang tăng lên chứ không giảm”, Ashley Nunes, cộng tác viên nghiên cứu cấp cao tại Trường Luật Harvard, cho biết. “Việc này khá có vấn đề: nếu một người tiêu dùng hàng ngày nhìn vào giá của một chiếc xe điện và một chiếc ô tô chạy bằng xăng sẽ thấy chênh lệch khoảng 15.000 USD và 20.000 USD tùy theo ngày, khá dễ dàng để nhận ra họ sẽ chọn phương án nào."

Các chương trình của chính phủ đã cố gắng làm để khiến giá cả nên hợp lý hơn, mang lại những ưu đãi cho người mua xe điện. Có một khoản hỗ trợ liên bang giá trị 7.500 USD và một số tiểu bang cung cấp khoản ưu đãi bổ sung từ 1.000 đến 7.500 USD. Krear cho biết những ưu đãi bổ sung này có thể là yếu tố quyết định người tiêu dùng có mua hàng hay không: "Trong số 10 bang có lượng xe điện bán ra hàng đầu, 5 trong số đó có các ưu đãi của chính quyền."

Tuy nhiên, các ưu đãi này vẫn chưa được áp dụng ở mọi nơi và nhà phân tích Nunes cho biết ngay cả các giải pháp khuyến khích cũng không có tác dụng nhiều để giúp xe điện phổ biến trên quy mô rộng rãi hơn.

Cuối cùng, họ vẫn không thể đưa giá xe điện xuống thấp hơn giá ô chạy bằng xăng hoặc đến mức vừa phải với túi tiền của người dùng tiêu phổ thông. "Thu nhập trung bình của một gia đình bốn người là khoảng 70.000 USD. Một chiếc ô tô điện trung bình có giá hơn 60.000 USD vào năm 2022. Vì vậy, hãy nghĩ: số tiền gần tương đương với số tiền bạn kiếm được trong năm”, ông nói.

Do mức giá quá cao, chuyên gia này cho biết thêm “phần lớn ô tô điện được mua bởi những người có thu nhập cao”. Tesla là nhà sản xuất 4 trong số 10 loại xe điện phổ biến nhất được bán vào năm 2023, với mức giá cơ bản từ 35.000 USD cho Model Y đến 101.000 USD cho Model X.

Theo công ty Nghiên cứu Thị trường Hedges & Company, chủ sở hữu của một chiếc Tesla trung bình có thu nhập hộ gia đình gần 150.000 USD vào năm 2022.

Ngoài ra, trong khi những chiếc ô tô chạy bằng xăng cần chi tiền bảo dưỡng và tất nhiên là cả xăng, thì giá thành của một chiếc ô tô điện không chỉ dừng lại ở đó. Ở một số bang, phí đăng ký xe điện đắt hơn. Một số nơi yêu cầu chủ sở hữu phải trả phí đăng ký dịch vụ thường xuyên và tiền sửa chữa tốn kém hơn. Ngoài ra, chi phí điện biến động có nghĩa là việc cung cấp nhiên liệu cho xe điện không phải lúc nào cũng rẻ hơn xăng nếu chủ sở hữu tự tính phí nguồn nhiên liệu của mình.

Sạc xe là một thách thức

Nhà phân tích Nunes cho biết, ngoài chi phí lắp đặt bộ sạc tại nhà, còn có một rào cản khác trong việc tiếp nhiên liệu cho xe điện đối với nhiều người Mỹ phổ thông: không có nơi nào để đặt những bộ sạc đó.

“Sẽ là hợp lí [khi mua ô tô điện] nếu bạn có thể sạc chiếc xe đó ở chỗ đưa xe vào nhà khi bạn đang ngủ”, ông nói. "Vấn đề là nhiều người Mỹ thậm chí không có chỗ lái xe vào nhà."

Trong khi đó, bà Krear của J.D. Power cho biết thêm rằng "cứ ba người mua thì có một người không có khả năng sạc xe tại nhà".

Tại thời điểm này, ngay cả khi tính đến việc đưa xe đến trạm sạc, "việc tiếp nhiên liệu cho xe bằng xăng vẫn dễ dàng hơn nhiều so với bằng điện", ông Nunes nói. "Nếu bạn đến một trạm xăng khi xe hết bình và yêu cầu bơm đầy xăng, bạn sẽ mất nhiều nhất là sáu, bảy phút. Với xe điện, bạn sẽ mất hàng giờ để sạc chiếc xe đó đến mức tối đa. Và đó là lượng thời gian mà người Mỹ bình thường không có được.”

Các chuyên gia đồng ý rằng việc thiết lập cơ sở hạ tầng cho các trạm sạc công cộng là chìa khóa để áp dụng rộng rãi xe điện. Nhưng việc tạo ra cơ sở hạ tầng đó bị chậm lại. Các trạm sạc đang khan hiếm, đặc biệt là ở các khu vực dân tộc thiểu số và thu nhập thấp. Nơi những trạm sạc này xuất hiện, chúng thường không đáng tin cậy.

“Cứ năm trạm sạc công cộng thì có một trạm không dùng được”, bà Krear nói. Các phát hiện từ nghiên cứu của Đại học California, Berkely năm 2022 cho thấy 1/4 chỗ sạc công cộng ở Khu vực Vịnh San Francisco không hoạt động do "màn hình không phản hồi hoặc không khả dụng, lỗi hệ thống thanh toán, lỗi khởi động sạc, lỗi mạng hoặc hỏng đầu nối ".

Khi số lượng xe điện trên đường vượt xa việc lắp đặt trạm sạc, bà Krear cho biết những vấn đề này dẫn đến sự thiếu tin tưởng của người dân vào khả năng của các nhà lập pháp và nhà sản xuất trong việc tạo ra cơ sở hạ tầng hoạt động đầy đủ trong tương lai rất gần, điều này cuối cùng có thể làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng rằng xe điện là giải pháp phù hợp cho họ.

Phương tiện bổ sung, không phải thay thế

Theo ông Nunes nhận định, sự bùng nổ về doanh số bán xe điện trong những năm gần đây là do những người sớm chấp nhận - những người mà xe điện là một mặt hàng dễ bán đối với họ. Hiện nay, hầu hết những người quan tâm đến việc sở hữu ô tô điện đều đã có một chiếc. Những người Mỹ có thu nhập trung bình lẽ ra phải là nhóm người tiêu dùng mục tiêu tiếp theo, nhưng ông tin rằng các công ty đã thất bại trong việc thu hút họ tham gia vào thị trường.

Ngoài ra, ngay cả những người đã mua xe điện cũng không hoàn toàn dùng chúng thay thế xe xăng. Thay vì chuyển đổi hoàn toàn sang xe điện, người tiêu dùng thường bổ sung cho kho xe cá nhân của họ.

“Có bằng chứng rất chắc chắn cho thấy hầu hết những người mua ô tô điện đều sở hữu một chiếc xe chạy bằng động cơ đốt trong”, ông Nunes nói với BBC. "Họ không từ bỏ xe xăng để chuyển sang ô tô điện. Phần lớn ô tô điện được mua dưới dạng mà các nhà kinh tế gọi là 'bổ sung', không phải sản phẩm thay thế. Họ chỉ bổ sung thêm vào tổng số ô tô trong garage của mình."

Bà Krear cho biết một phần của vấn đề là những người mua đang tìm kiếm một chiếc xe thay thế có thể không tìm được một chiếc xe điện phù hợp với túi tiền. "Tôi thường nghe mọi người nói những câu như, 'Tôi không thể mua một chiếc xe điện cho đến khi có sẵn một chiếc SUV cỡ lớn. Tôi đi chung một chiếc xe và phải chở bốn đứa trẻ'. Cần phải có sẵn ở tất cả các phân khúc và hiện tại là không có."

Bà cho biết mức độ bao phủ là khoảng 40% - nghĩa là 60% người mua đang tìm kiếm một mẫu xe điện có thể so sánh với chiếc ô tô xăng sẽ không tìm được mẫu xe phù hợp.

Một triển vọng lạc quan

Bà Krear cho biết mặc dù chỉ có một tỷ lệ nhỏ trong số tất cả ô tô hiện đang lưu thông trên đường phố Mỹ là xe điện, nhưng trong vài năm tới, "chúng tôi dự đoán tỷ lệ đó sẽ tăng hơn gấp đôi từ 9% lên 19%". Bà tin rằng nhiều vấn đề hiện đang gây khó khăn có thể sẽ giảm bớt, điều này sẽ làm tăng thị phần xe điện.

Ví dụ, bà Krear nói rằng khi nhiều mẫu xe mới được giới thiệu – bao gồm cả ô tô điện và SUV – nhiều người tiêu dùng sẽ ngày càng tìm thấy một chiếc xe điện có thể thay thế hoàn toàn một mẫu xe xăng trong những năm tới. "Chúng tôi dự đoán rằng đến năm 2026, 75% phạm vi thị trường sẽ được bao phủ. Vì vậy, ba trong số bốn người mua xe mới sẽ có giải pháp thay thế khả thi cho động cơ đốt trong."

Ngoài ra còn có nỗ lực đảm bảo rằng người lái xe điện cũng có quyền truy cập vào mạng lưới các trạm sạc công cộng đáng tin cậy. Chính quyền Biden đã cam kết tạo ra một “mạng lưới quốc gia tiện lợi, đáng tin cậy và thân thiện với 500.000 bộ sạc xe điện vào năm 2030”. (Các trạm sạc công cộng trong kế hoạch của Biden sẽ tương thích với tất cả các xe điện phổ biến, bao gồm cả Tesla, vốn cũng có bộ sạc độc quyền của riêng họ).

Nếu hoạt động song song, hai giải pháp này sau đó có thể hạ giá thành, tạo điều kiện cho sự chuyển đổi rộng rãi khỏi phương tiện sử dụng động cơ đốt trong mà các chuyên gia đã dự đoán và các nhà sản xuất ô tô đã đầu tư vào.

Hiện tại, ngay cả khi các nhà sản xuất ô tô có thể đã đánh giá quá cao tốc độ người Mỹ sử dụng xe điện, thì cả nhà sản xuất và nhân viên của họ vẫn có niềm tin rộng rãi rằng xe điện là tương lai của ngành ô tô. Nghiệp đoàn United Auto Workers (UAW) đã coi công nghệ xe điện là trung tâm trong các cuộc đình công tại các nhà sản xuất ô tô GM, Ford và Stellantis của Mỹ vào đầu năm nay. Các thỏa thuận dự kiến gần đây được ký với các công ty bao gồm những quy định rằng những người chế tạo động cơ đốt trong và hộp số hiện nay sẽ giữ được mức lương cao nhất khi quá trình chuyển đổi rộng rãi sang pin xe điện và các bộ phận khác tăng dần.

Bất chấp những thách thức hoặc tốc độ thay đổi chậm hơn dự đoán, bà Krear cho biết cuộc cách mạng xe điện vẫn đang diễn ra rộng rãi.

“Tỷ trọng bán lẻ đang tăng lên, sự quan tâm của người tiêu dùng ngày càng tăng, tính sẵn có ngày càng tăng”, bà nói. "Chúng ta thấy giá thành đang giảm. Chúng ta thấy các sáng kiến cơ sở hạ tầng đang xảy ra. Chúng ta thấy trên tin tức rằng ngày càng có nhiều nhà sản xuất ô tô muốn tham gia vào cuộc đua. Có rất nhiều sáng kiến và vâng, chúng sẽ mất một chút thời gian để niềm tin của người tiêu dùng bắt kịp."

Nhưng trong vài năm tới, bà kỳ vọng “chúng ta sẽ tiếp tục chứng kiến những tiến bộ to lớn”.