Thủ tướng Lý Hiển Long từ chức: Chuyển giao chức vụ, có chuyển giao quyền lực?

Hôm nay (15/5), Thủ tướng Lý Hiển Long chính thức từ nhiệm chức vụ Thủ tướng. Người lên thay là Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Tài chính Lawrence Wong.

Ông Wong là thủ tướng thứ tư của Singapore và là vị thủ tướng đầu tiên sinh ra sau khi quốc gia này giành độc lập vào năm 1965.

Ông Lawrence Wong vẫn sẽ tiếp tục giữ chức bộ trưởng Tài chính.

Hôm thứ Hai (13/5), ông Lý Hiển Long đã đệ đơn từ chức lên Tổng thống Singapore Tharman Shanmugaratnam và được chấp thuận.

Tổng cộng, ông Lý Hiển Long đã giữ chức Thủ tướng Singapore trong 20 năm (2004-2024).

Tuy nhiên, đây chưa phải là kết thúc sự nghiệp chính trị của ông Lý Hiển Long. Ông hiện giữ chức Bộ trưởng Cấp cao Singapore.

Dù đến sớm hơn dự tính, sự chuyển giao quyền lực này không gây bất ngờ.

Tháng 4/2022, ông Lawrence Wong đã được bổ nhiệm làm lãnh đạo nhóm thế hệ thứ tư (4G) của Đảng Hành động Nhân dân (PAP) – đảng cầm quyền tại Singapore – và trở thành ứng cử viên hàng đầu để kế nhiệm Thủ tướng Lý Hiển Long.

Hai tháng sau, ông Lawrence Wong được bầu làm Phó Thủ tướng Singapore.

Giữ chức vụ này chỉ hai năm, ông Lawrence Wong lên làm Thủ tướng Singapore. Thời gian này ngắn hơn nhiều khi so sánh với hai thủ tướng tiền nhiệm.

Thủ tướng thứ hai của Singapore, ông Goh Chok Tong (Ngô Tác Đống), đã giữ chức phó thủ tướng trong năm năm. Ông Lý Hiển Long từng giữ chức phó thủ tướng trong 14 năm.

Ông James Chin, giáo sư Nghiên cứu về chính trị và quan hệ quốc tế khu vực châu Á tại Đại học Tasmania (Úc), nhận định với BBC News Tiếng Việt về vị tân thủ tướng:

“Ông Lawrence Wong có khả năng đảm nhiệm tốt chức vụ thủ tướng. Ông ấy đã được các đồng nghiệp trong PAP lựa chọn, nên tôi không có nghi ngờ gì về khả năng của ông ấy.

“Nên nhớ là ông ấy không phải một người xuất thân từ tầng lớp tinh hoa của Singapore.”

Chuyển giao quyền lực ở Singapore là một việc được chuẩn bị cẩn thận trong nhiều năm, theo Bloomberg.

Ông Lý Hiển Long từng dự tính rời cương vị thủ tướng, nhường vai trò lãnh đạo lại cho đội ngũ 4G của PAP vào năm 2022, trước khi ông tròn 70 tuổi.

Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi kế hoạch này, ông Lý cho biết.

Đánh giá về sự chuyển giao quyền lực trong một bài bình luận được hãng tin Bloomberg đăng tải ngày 16/4, bà Karishma Vaswani viết rằng “Singapore sẽ gặp nhiều khó khăn khi thiếu vắng ông Lý Hiển Long”, đặc biệt là việc cân bằng mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ.

Định hướng chính trị không rõ ràng

Như đã nói ở trên, việc chuyển giao quyền lực này đến sớm hơn dự kiến. Tình hình hiện tại được nhận định sẽ gây ra những khó khăn cho tân Thủ tướng Lawrence Wong.

Theo một cuộc khảo sát của Viện Nghiên cứu ISEAS (Singapore) được công bố vào đầu tháng Tư, hơn 50% người dân Đông Nam Á ưu tiên liên minh với Trung Quốc hơn là Mỹ nếu phải chọn giữa hai cường quốc.

"Đây có vẻ là sự khởi đầu của một xu hướng mới... Đây là lần đầu tiên Trung Quốc thực sự vượt qua Mỹ," Hiệu trưởng Danny Quah của Trường Chính sách công Lý Quang Diệu thuộc Đại học Quốc gia Singapore nhận định.

Hiện vẫn có hơn 60% người dân Singapore ưu tiên Mỹ hơn Trung Quốc, nhưng đây có lẽ là một xu hướng mà vị tân thủ tướng cần chú ý tới.

Chính quyền của ông Lý Hiển Long được coi là bày tỏ lập trường thân Mỹ khi lên án Nga xâm lược Ukraine và tăng cường quan hệ quân sự với Washington.

Năm 2020, ông Lý Hiển Long đã cảnh báo về cuộc đối đầu Mỹ - Trung và nói châu Á không muốn bị buộc phải chọn phe.

Ông chỉ ra rằng Mỹ không thể thay thế vai trò cung cấp hàng hóa số một của Trung Quốc và Trung Quốc cũng không thể thay thế vai trò kinh tế của Mỹ ở châu Á.

Theo bà Vaswani, ông Lawrence Wong sẽ phải đối mặt với mối quan hệ “ngày càng căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc”. Do đó, ông Lawrence Wong được trông đợi có những đường lối chính sách rõ ràng.

Cũng trong bài viết này, bà Vaswani dẫn lời đánh giá của Phó Giáo sư Ian Chong, nhà khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, cho rằng ông Wong “không có định hướng chính trị rõ ràng”.

“Chúng ta biết được sở thích của thủ tướng mới, nhưng lại không biết kế hoạch của ông ấy cho đất nước sẽ là gì,” ông Chong đánh giá.

Theo Giáo sư James Chin, ông Lawrence Wong sẽ gặp những khó khăn khi tiếp quản chức vụ thủ tướng giữa lúc thế giới đang trong thời kỳ thiếu ổn định - điều gây ảnh hưởng tới một quốc gia tập trung vào giao thương như Singapore.

“Ông Wong sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong các vấn đề ngoại giao. Ông ấy bị kẹp giữa những mâu thuẫn của phương Tây và Trung Quốc trong các vấn đề về Biển Đông,” giáo sư Chin nói.

Tân Thủ tướng Wong cũng sẽ đối mặt với nhiều khó khăn trong bối cảnh Trung Quốc đang gia tăng đàn áp các nhà hoạt động dân chủ ở Hong Kong và áp đặt luật an ninh khắc nghiệt.

Theo Hội đồng Quan hệ Quốc tế, một tổ chức nghiên cứu và thảo luận về chính sách đối ngoại có trụ sở tại Hoa Kỳ, nhiều công ty và cá nhân đã rời Hong Kong và tìm nơi trú ẩn ở Singapore.

Bình mới rượu cũ

Những động thái ban đầu của Lawrence Wong cho thấy ông chưa có ý định bước ra khỏi quỹ đạo của người tiền nhiệm.

Trong buổi họp báo vào thứ Hai (13/5), ông Lawrence Wong đã công bố nội các mới cho nhiệm kỳ của mình với “rất ít sự thay đổi”.

Trong đó, Bộ trưởng Thương mại Singapore Gan Kim Yong (65 tuổi) sẽ được giao thêm trọng trách là Phó Thủ tướng Singapore. Ông Gan Kim Yong cũng sẽ đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Singapore.

Nếu xét về nhân sự trong nội các, 19 người trong nội các của ông Lawrence Wong cũng chính là 19 người trong nội các của ông Lý Hiển Long.

Về việc này, ông Lawrence Wong nói trong buổi họp báo:

“Tính liên tục và ổn định là những vấn đề quan trọng cần cân nhắc, đặc biệt là khi nhiệm kỳ hiện tại sắp kết thúc.”

Sau những thành tựu của ba vị thủ tướng tiền nhiệm, có những ý kiến cho rằng ông Lawrence Wong sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc khẳng định khả năng của bản thân.

Qua ba đời thủ tướng, Singapore đã trở thành một trong những nền kinh tế giàu có nhất thế giới thông qua việc thu hút đầu tư nước ngoài và xây dựng nền kinh tế định hướng xuất khẩu, theo Nikkei Asia.

Theo thống kê của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Singapore là nước có GDP theo đầu người cao thứ tư trên thế giới vào năm 2023.

Ngày 16/4, ông Lý Hiển Dương, em trai ông Lý Hiển Long, đã đăng tải trên Facebook cá nhân dòng trạng thái:

“Thủ tướng Lý Hiển Long sẽ trở thành Bộ trưởng Cấp cao Lý Hiển Long. Vậy Lawrence Wong thực sự có thể nắm quyền quyết định không?

“Lawrence Wong có được tiếp quản PAP không, hay ông Lý Hiển Long sẽ giữ chức tổng thư ký [của đảng PAP]?

“Sự khởi đầu mới liệu có phải chỉ là sự giả dối?”

Nhìn lại quá khứ, ông Lý Quang Diệu, cha ông Lý Hiển Long, cũng đã tiếp tục làm bộ trưởng cấp cao thêm gần 24 năm sau khi từ chức thủ tướng.

Trong suốt quãng thời gian giữ chức vụ này, tầm ảnh hưởng của ông Lý Quang Diệu được đánh giá là vẫn còn rất đáng kể trong cả nội các Singapore lẫn trong đảng PAP.

Với việc nắm giữ chức vụ bộ trưởng cấp cao, ông Lý Hiển Long được cho là vẫn sẽ duy trì quyền lực và tầm ảnh hưởng trong chính trị Singapore.

Theo Giáo sư James Chin, hệ thống cấp bậc này từ lâu đã được người Singapore chấp nhận.

“Nhiều người Singapore cảm thấy hạnh phúc khi ông Lý Hiển Long tiếp tục giữ chức bộ trưởng cấp cao, bởi điều này đồng nghĩa với tính liên tục trong những chính sách của đất nước.”

“Sẽ không có nhiều thay đổi về chính sách,” Giáo sư Chin nói thêm.

Tích cực trên mạng xã hội

Ông Lawrence Wong, 52 tuổi, sinh tại Singapore, nhưng có gốc gác Hải Nam, Trung Quốc.

Lawrence Wong không xuất thân từ tầng lớp tinh hoa. Cha ông là một người bán hàng cấp quản lý còn mẹ là giáo viên tiểu học.

Quá trình thăng tiến của ông Lawrence Wong được đánh giá là chậm mà chắc, qua nhiều cấp bậc với các chức vụ ở nhiều bộ khác nhau, gồm cả Bộ Văn hóa, Cộng đồng và Thanh niên, nơi ông được bổ nhiệm làm quyền bộ trưởng hồi năm 2012 và được chính thức giữ chức bộ trưởng sau hai năm.

Trong đại dịch Covid-19, ông Lawrence Wong được đánh giá là đã có những thành công khi đảm nhận vị trí đồng chủ tịch một hội đồng mà sau này gọi là lực lượng đặc trách chống Covid-19. Giới chuyên gia đánh giá rằng đây là cú hích quan trọng đối với sự nghiệp chính trị của ông.

Theo báo Strait Times, ông Lawrence Wong được đánh giá là người có khả năng giữ bình tĩnh khi đối mặt với khủng hoảng.

Bên cạnh đó, ông Wong là một người hoạt động rất tích cực trên các nền tảng mạng xã hội.

Lần đầu tiên ông Lawrence Wong xuất hiện trên TikTok là vào tháng 6/2020. Trong đoạn video dài 51 giây, ông Wong mặc chiếc áo sơ mi và gửi lời chúc Tết Trung Thu tới cư dân mạng.

Hiện tại, tài khoản TikTok của ông Lawrence Wong có hơn 120.000 người theo dõi.

Theo một bài viết trên tờ South China Morning Post, sự thăng tiến chính trị của ông Lawrence Wong phụ thuộc nhiều vào diễn biến và quan điểm trên mạng xã hội về ông.

Bài viết này cũng cho rằng đảng PAP đã dành hai thập kỷ vừa qua để chinh phục công chúng trên các nền tảng mạng xã hội.

Ngày 15/4, ông Lý Hiển Long đã thông báo sẽ rời nhiệm sở qua một dòng trạng thái trên Facebook.

Cùng ngày, ông Lawrence Wong cũng đã đăng tải một video lên Facebook để bày tỏ sự sẵn sàng tiếp quản chức vụ thủ tướng.

Báo chí Singapore còn mô tả ông là một người yêu âm nhạc. Ông hay chơi đàn guitar từ năm 8 tuổi và đã có những video ông đàn hát được lan truyền trên mạng xã hội.

Ông cũng là người có niềm đam mê xe phân khối lớn và yêu chó.

Dù được yêu thích trên mạng xã hội, ông Wong vẫn sẽ phải chứng minh bản thân mình trên cương vị mới.

"Kỹ năng chơi guitar của Wong đã khiến ông ấy được yêu thích trên mạng xã hội, nhưng điều đó không hữu ích lắm khi ông ấy đảm nhiệm cương vị đứng đầu," bà Vaswani viết trong bài viết trên trang Bloomberg nói trên.