Hiểu chính trị Đài Loan qua ẩm thực

“Tôi muốn khám phá bản thân thông qua ẩm thực,” đầu bếp Đài Loan Aeles vừa nói vừa nhồi thịt heo vào bánh bao hạt kê, trước khi gói trong hai loại lá được trồng trong vùng.

Abai là món ăn thiêng liêng của bộ tộc Rukai (Lỗ Khải) của Aeles (Ôn Tú Cầm), tộc người đã cư ngụ ở vùng núi miền đông nam Đài Loan từ nhiều thế hệ.

Khi người phụ nữ tuổi 61 lớn lên, thực phẩm của các thổ dân bản địa Đài Loan gần như không thể tìm thấy bên ngoài cộng đồng.

Nhưng điều đó đã thay đổi khi bản sắc của Đài Loan được định hình, thường là bất chấp các yêu sách của Trung Quốc. Và những đầu bếp bản địa như Aeles muốn đảm bảo rằng ẩm thực của họ cũng sẽ được coi trọng.

Với cuộc bầu cử cận kề, một lần nữa, "gốc rễ" của Đài Loan lại bị dò xét. Trung Quốc coi hòn đảo dân chủ này là lãnh thổ mà cuối cùng họ sẽ thu hồi. Nhưng các cuộc thăm dò cho thấy nhiều người Đài Loan tự coi bản thân họ khác biệt.

Bầu cử Đài Loan: Trung Quốc gieo rắc nghi ngờ về Mỹ bằng tin thất thiệt

Bầu cử Đài Loan: Các ứng cử viên là ai và vì sao thế giới cần quan tâm?

Những người theo chủ nghĩa dân tộc đã trốn chạy quân đội Cộng sản của Mao Trạch Đông vào năm 1949 rồi tới sinh sống và làm chủ hòn đảo này trong gần ba thập kỷ. Nhưng họ không phải là những người đầu tiên đặt chân đến đây.

Mỗi làn sóng người nhập cư đến đều mang theo món ăn riêng biệt, thay đổi mãi mãi ẩm thực Đài Loan và tạo ra những món ăn mang tính biểu tượng, cực kỳ nổi tiếng - Gà Tướng Tả, hiện là món ăn nổi tiếng tại Mỹ, được phát minh ra ở Đài Loan.

Ngày nay, nền ẩm thực phong phú hảo hạng là cẩm nang lý tưởng cho nền chính trị đầy chông gai của hòn đảo này.

Đường về nhà

Aeles là người bản địa duy nhất ở trường trung học của bà ở Đài Bắc.

Bà ghét điều đó vì thường bị các học sinh khác, hầu hết là người gốc Hoa, bắt nạt vì nước da ngăm đen của mình. Bà kể: “Họ gọi tôi là ‘người đẹp da đen’.

Khi về nhà vào dịp nghỉ lễ, bà không muốn quay trở lại trường. Bà dành phần lớn thời gian để học nấu ăn. Sau đó 40 năm, Aeles mở nhà hàng của riêng mình, phục vụ cho bộ tộc của mình trên vùng đất mà họ đã sinh sống qua nhiều thế hệ.

Dawana (Đạt Ngõa Na), tên của nhà hàng, ẩn mình ở Jhihben (Tri Bôn), một thị trấn hiu quạnh, nổi tiếng với suối nước nóng.

Aeles nói rằng nhà hàng này là con đường để bà trở về nhà. "Tôi không coi đó là phương tiện kiếm tiền mà là cách để tôi ở lại bộ tộc của mình và chia sẻ món ăn của mình với mọi người."

Thịt lợn hun khói và lạp xưởng huyết tôn vinh văn hóa săn bắn của người Rukai trong thực đơn của bà. Và bánh phô mai thấm hương vị lá trầu có chút gì đó chịu ảnh hưởng từ bên ngoài.

Aeles bây giờ cũng có nhiều người đồng hành hơn.

Cách nơi đây ba giờ lái xe - cũng ở vùng đất của người Rukai - là Akame, một trong những nhà hàng được săn đón nhiều nhất ở Đài Loan. Nhà hàng này tự giới thiệu là một hàng nướng hiện đại - theo ngôn ngữ Rukai là akame - và được mô tả là "nơi khó đặt chỗ nhất" ở miền nam Đài Loan.

Đầu bếp và chủ sở hữu, Bành Thiên Ân (Alex Peng), cho biết ông muốn kết hợp sự đơn giản thơm ngon trong ẩm thực của người dân với những gì ông học được từ cách nấu ăn của Trung Quốc, Ý và Pháp - từ món bánh mì phủ hạt kê, vốn ghi nhận vai trò trung tâm của ngũ cốc trong đời sống bản địa, cho đến trái dứa địa phương ăn kèm với kem béo nhẹ, điểm xuyết thêm chút hương vị của hạt tiêu núi có nguồn gốc từ miền bắc Đài Loan.

Bành nói rằng nhà hàng Akame, được mở vào năm 2015 tại trung tâm bộ tộc của ông ở huyện Bình Đông, vốn là giấc mơ của ông. Và sự tò mò của khách hàng về văn hóa bản địa khiến ông cảm thấy vui.

Mỗi chi tiết nhỏ đều đong đầy tình yêu về xuất thân của anh. Những chiếc dao là phiên bản thu nhỏ của loại dao dùng để săn bắn của người Rukai, trong khi đĩa và bát được in hình vật tổ của bộ tộc.

Akame là một trong số ít địa điểm ăn uống bản địa thu hút thực khách trên đảo.

16 bộ tộc bản địa của Đài Loan chỉ chiếm 2,5% trong tổng số 23 triệu dân của hòn đảo. Và Aeles tin rằng họ hiện đang khẳng định bản sắc của mình: "Toàn bộ nền văn hóa của chúng tôi đang bắt đầu được tái khám phá và tìm thấy bản sắc thực sự của người Đài Loan. Bạn nghĩ ai là người Đài Loan thực sự? Bộ tộc của tôi đã luôn sống ở đây từ lâu rồi."

Gà Tướng Tả

Dưới sự cai trị độc tài kéo dài suốt 40 năm của những người theo chủ nghĩa Dân tộc, tức Quốc Dân Đảng (KMT), một món ăn nổi tiếng thế giới đã ra đời, được gọi là Gà Tướng Tả.

Bùi Vĩ (Pei Wei), một nhà báo kỳ cựu và cũng là tác giả của hai cuốn sách dạy nấu ăn, cho biết: “Mặc dù chúng tôi gọi nó là món ăn Hồ Nam, nhưng nói đúng ra thì nó được tạo ra bởi một đầu bếp người Hồ Nam ở Đài Loan đang nhớ nhà”.

Bành Trường Quý (Peng Chang-kuei), đầu bếp tổ chức tiệc của Quốc Dân Đảng, được giao nhiệm vụ chế biến món ăn cho một đô đốc Mỹ đến thăm vào những năm 1950. Ông Bành đến từ tỉnh Hồ Nam, miền nam Trung Quốc, quê hương của Mao Trạch Đông. Nơi đây nổi tiếng với món ăn cay, sử dụng rất nhiều ớt tươi.

Ông Bành cho biết hương vị chua ngọt quen thuộc của món Gà Tướng Tả được tạo ra nhằm hấp dẫn vị giác của người nước ngoài.

"Ông ấy đã thêm thứ gì đó cay, yếu tố cơ bản của ẩm thực Hồ Nam rồi đem gà đi chiên ngập dầu. Sau đó, ông ấy thêm nước sốt." Sự kết hợp giữa giấm đen, rượu gạo và dầu hào đã khiến món ăn này trở nên phổ biến.

Nhưng ông Bành cũng đã có sự điều chỉnh để có thêm sắc màu Đài Loan, ông Bùi Vĩ nói - bằng cách thêm mật ong và đường phèn vào, thêm vị ngọt vốn không thường có trong ẩm thực Hồ Nam.

“Thật khó để nói có bao nhiêu phần [của món ăn này] đến từ Trung Quốc đại lục.”

Và đó là cách ông Bùi, người sinh ra ở Đài Loan với cha mẹ là người tỉnh Sơn Đông ở miền bắc, tự nhận: “Tôi là người Đài Loan”.

Đây là quan điểm mà Quốc Dân Đảng khá cảnh giác - đảng này là đảng đối lập chính của Đài Loan trong tám năm qua và đang vận động tích cực với lời hứa về mối quan hệ hòa hảo hơn với Bắc Kinh để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vào cuối tuần này.

Tổng Thống Đài Loan tuyên bố quan hệ với Trung Quốc phải do dân quyết định

Người thờ Thiên Hậu bị kẹt trong xung khắc Trung- Đài

Cũng khó mà bỏ qua di sản ẩm thực mà 1,2 triệu người Trung Quốc đã mang đến khi bỏ chạy cùng những người theo Quốc Dân Đảng vào năm 1949.

Lãnh đạo Quốc Dân Đảng, Tưởng Giới Thạch, người cai trị Đài Loan bằng nắm đấm sắt, xuất thân từ tỉnh Chiết Giang. Do đó, nền ẩm thực tinh tế mang phong vị duyên hải đã trở nên phổ biến.

Sau đó không lâu, những người nhập cư Trung Quốc khác cũng tiếp bước, nhiều người đến từ Hồ Nam và Tứ Xuyên, một tỉnh miền nam khác, nổi tiếng các món ăn với hương vị cay nồng, gây tê đầu lưỡi từ những hạt tiêu nhỏ nhưng có tác dụng mạnh.

Ngày nay, đường phố Đài Loan tràn ngập biển hiệu bán “mì bò Tứ Xuyên” và “sủi cảo Ôn Châu”. Những món ăn không đến từ những tỉnh này mà được pha trộn, chế biến đầy cảm hứng gợi nhớ đến di sản của họ.

Trứng chiên hàu

Những món ăn nhẹ đường phố được yêu thích ở Đài Loan cũng có câu chuyện tương tự.

Đêm xuống, những người sành ăn sẽ rẽ vào các khu chợ trên hòn đảo để thưởng thức cơm thịt heo hầm, gà chiên giòn Đài Loan, đậu phụ "thối" lên men quá mức và hàu chiên trứng.

Đây là món ăn của người Hoa nhập cư từ cuối thế kỷ 16, khi Trung Quốc còn nằm dưới sự cai trị của nhà Minh.

Hầu hết họ đến từ Phúc Kiến ở miền đông và Quảng Đông ở miền nam.

Nhưng hương vị họ mang lại đã trở thành hương vị địa phương.

Lấy món trứng chiên hàu làm ví dụ - Hàu áp chảo, rau, trứng và bột khoai lang được đánh cùng nhau để tạo thành món trứng chiên béo ngậy, ăn kèm với tương ớt ngọt hoặc nước tương.

Phiên bản Phúc Kiến sử dụng ít bột bánh hơn, trong khi ở Quảng Đông thì giòn hơn và chấm với nước mắm.

Nhà phê bình ẩm thực Cao Cầm Văn (Liz Kao) cho biết: “Phiên bản Đài Loan chú trọng nhiều đến bột bánh. Nó có vị hơi đặc và sánh dính nhưng người Đài Loan lại rất thích.”

Khi bà Cao lớn lên, bà hiếm khi được ăn đồ ăn vặt vì cha bà, người sinh ra ở Trung Quốc nhưng lớn lên ở Hong Kong, không thích các món ăn này. Văn hóa địa phương của Đài Loan bị “coi thường”.

Nhưng mẹ bà, người có gia đình đã di cư từ Trung Quốc sang Đài Loan từ lâu, rất yêu thích những món ăn này. Bà và mẹ thường lẻn cha đi ăn những món ăn vặt yêu thích của hai mẹ con.

Các món ăn nhẹ của Đài Loan chỉ được chú trọng vào giữa những năm 1990 khi hòn đảo này trở thành một nền dân chủ và du lịch nội địa bắt đầu bùng nổ.

Đài Loan đã có cuộc bầu cử đầu tiên vào năm 1996 và Quốc Dân Đảng đã giành chiến thắng. Nhưng vào năm 2000, Quốc Dân Đảng (KMT) đã thua trong cuộc đua tổng thống vào tay Đảng Dân Tiến (DPP), lần đầu tiên KMT mất quyền lực sau nửa thế kỷ.

Bà Cao nói: “Lần đầu tiên đồ ăn nhẹ của Đài Loan được đưa vào quốc yến. Vị thế của nó đã được nâng cao. Điều đó cho thấy bản sắc địa phương đã trở nên mạnh mẽ hơn."

Cơm hộp bento

Đảng DPP nắm quyền trong tám năm qua đã bảo vệ chủ quyền của Đài Loan và kiên quyết bác bỏ các yêu sách của Bắc Kinh.

Dưới thời chính phủ này, Đài Loan rõ ràng đã trở nên gần gũi hơn với Mỹ và Nhật Bản, những đồng minh chung thủy nhất của họ.

Nhưng hòn đảo cũng từng là thuộc địa của Nhật Bản từ năm 1895 đến năm 1945. Có sự đàn áp và bóc lột nhưng nhiều người cũng cho rằng, người Nhật đã giúp hiện đại hóa cơ sở hạ tầng của hòn đảo, bao gồm cả hệ thống đường sắt. Và trong những thập kỷ gần đây, tình đoàn kết của Nhật Bản với Đài Loan cùng chống lại Trung Quốc cũng đã làm thay đổi quan điểm.

Cây viết ẩm thực Ngụy Bối San (Clarissa Wei) cho biết di sản của mối quan hệ chìm nổi này vẫn còn ở quanh đây. Cô cho biết thêm, cha cô vẫn dùng từ tiếng Nhật để chỉ mẹ, Okaasan.

Hộp cơm bento nổi tiếng của Nhật Bản với các bữa ăn được đóng gói gọn gàng là nguồn gốc của cơm bento của Đài Loan - cơm với thịt hầm, trứng, đậu phụ hoặc rau.

Và không có chuyến tàu nào là trọn vẹn nếu thiếu hộp cơm bento. Từng là thức ăn chống đói, giờ đây nó đã trở thành món ăn hoài niệm trên những chuyến tàu cao tốc của Đài Loan.

Ấn Độ Dương có thể là 'gót chân Achilles' của Trung Quốc nếu xảy ra chiến tranh Đài Loan?

Trung Quốc tăng cường sức ép lên cuộc bầu cử Đài Loan

Cuốn sách dạy nấu ăn gần đây nhất của bà Ngụy gọi ảnh hưởng của Nhật Bản đối với món ăn Đài Loan là "tinh tế nhưng căn cốt": loại gạo hạt ngắn mà người Nhật trồng đầu tiên vẫn là loại gạo được ưa chuộng.

Các nhà máy đường của họ, nơi cung cấp hàng xuất khẩu của Đài Loan trong nhiều thập kỷ, đã làm cho món ăn trở nên có vị ngọt hơn. Và nước tương cùng rượu gạo được làm từ công thức nấu ăn của Nhật Bản, không phải của Trung Quốc.

Sự pha trộn giữa các hương vị và ảnh hưởng này khiến việc xác định ẩm thực Đài Loan trở nên khó khăn hơn nhiều - nhưng cho đến nay nó vẫn có sự kết kết với nhau.

Bà Cao nói, thực phẩm “là con đường nhẹ nhàng nhất để tạo nên bản sắc chung ở Đài Loan”.